Rusiyanın maliyyə və neft-qaz sektoruna zərbə endirilib, ancaq təsirini dərhal göstərməyəcək.
“Rusenergy” konsaltinq şirkətinin tərəfdaşı Mixail Krutixin “Fokus” saytına müsahibəsində Qərbin nəyə görə Rusiyaya yeni sanksiyalar tətbiq etməyə tələsmədiyini və nə zaman Avropanın Rusiyanın qaz asıllığından azad olacağını izah edib.
– Rusiya iqtisadiyyatının artımının əsası – karbohidrogen ticarətidir. ABŞ və Avropanın yeni sanksiyaları neftin qiymətinin düşməsinə səbəb ola bilərmi?
– Neftin qiyməti azalsa belə, bu azalma rəvan və əhəmiyyətsiz olacaq. Neftin qiyməti yaxın dövrdə $95–120 civarında olacaq ki, bu da Rusiya və Səudiyyə Ərəbistanı üçün məqbuldur. Bundan başqa Səudiyyə Ərəbistanı qiymətin bundan aşağı düşməsinə imkan verməyəcək.
– Onda niyə Rusiyaya real təhlükə kəsb etməyən sanksiyalar tətbiq edirdilər ki?
– Ancaq bununla belə müəyyən təhlükə var. Misal üçün, Qərb öz şirkətlərinin Rusiya sərmayə layihələrində iştirakına qadağa qoyub. İkinci zərbə – şelfdə çalışan şirkətlərə müasir texnologiyaların tədarükünün qadağası ilə endirilib. Üçüncüsü və ən başlıcası, Rusiya şirkətləri və bankları artıq 3 aydan çox müddət üçün kredit ala bilməzlər. Bu masştablı və üzünmüddətli layihələri kretidlərdən mərhum edir, yəni faktiki olaraq bir növ onların dondurulmasına şərait yaradır.
– Bu necə müddətə baş verəcək?
– Banklar bunun təsirini 2015-ci ildən başlayaraq hiss edəcəklər. Ancaq Rusiyanın kontinental şelfdə başlatdığı layihələrə bunun təsiri artıq indidən göstərilir.
– Niyə sanksiyalar 3 aya tətbiq edilib?
– Qərbə bu sanksiyaların Rusiya rəhbərliyinə necə təsir etdiyini görmək lazımdır. Düşünürəm ki, sanksiyaların müddətini uzadacaqlar. Çünki Rusiya rəhbərliyinin mövqeyinin dəyişdiyinə dair heç bir işarə yoxdur.
– Sanksiyalar uzadılsa, bunun Rusiya iqtisadiyyatına təsiri necə olacaq?
– Vergilər, o cümlədən ölkədaxilində elektrik, qaz və yanacaq tarifləri artacaq ki, bu da Rusiya mallarını rəqabətə davamsız edəcək.
Hökumətin kapitalyönümlü bir sıra layihələri dayanacaq və ölkədən kapital axını sürətlənəcək. 2015-də bunu adi istehlakçı hiss edəcək. Bu Rusiya cəmiyyətində hər hansı bir sosial çevrilişə səbəb olmasada, əhali arasında narazılıq güclənəcək.
– Bu riskləri azaltmaq üçün Rusiya nə etməlidir?
– Oğurlamamaq lazımdır (gülür)… Özü də təkcə büdcə vəsaitlərindən söhbət getmir. Rusiyada hazırda bir sıra layihələr həyata keçrilir ki, onlar ancaq podratçılara sərfəlidir. Məsələn, boru kəmərləri inşa edən şirkətlərin bizim iqtisadiyyata heç bir xeyri yoxdur. Lakin onlar “Qazprom” və “Rosneft” üçün yaralıdır. Bu niyə baş verir – sual ritorikdir.
– Qərbin Rusiyaya tətbiq etdiyi sanksiyalar mahiyyətcə nədərəcədə İrana tətbiq edilən sanksiyalata yaxındır?
– İrandan alınacaq dərs çox sadədir – sanksiyalar işləyir. İran güzəştə gedərək nüvə proqramını dayandırdı. Əgər İrana olan təzyiq prizmasından baxsaq, hesab edirəm ki, sanksiyalar Rusiaya qarşı da işləyə bilər.
– Avropanı daha agır sanksiyalar tətbiq etməkdən onun Rusiyadan qaz asıllığı mane olur. Avropa Rusiyanın qaz asıllığından nə zaman xilas ola bilər?
– İndi bu real deyil. Amma 7-8 ildən sonra bu ssenari mümkündür. Əgər Avropa mayeləşmiş qazın qəbulu üçün terminalların sayını artırsa, onda o Rusiya qazının qiymətindən aşağı olan qaz ala bilər. Rusiya qazının hasilatı və nəqli çox baha başa gəlir. Qərbi Sibirdə min kub metr qazın hasilatı $43–47 başa gəlir. Ancaq onun təqribən 5 min km nəqli məsələsi və çoxlu sayda tranzit ölkələrdən keçirilərək Qərbi Avropa ölkələrinə – əsas qaz istehlakçılarına çatdırılması – Rusiyaya çox baha başa gəlir. Ona görə də Rusiya qazı kommersiya baxımından heç də rəqabətə davamlı deyil gələcəkdə.
– Əgər Rusiya Avropa qazından imtina etsə, alternativ mənbə nə ola bilər?
– Mayeləşmiş təbii qaz, qənaət rejimi, ekoloji kömür. İndi bu mövzu Almaniyada çox aktualdır. Hamı ümid edirdi ki, Almaniya Rusiya qazının alınmasını artıracaq, ancaq onlar dedilər ki, ”elə şey yoxdur ,biz kömür yandıracağıq”.
Başqa bir alternativ isə şist qazdır. Hələlik Avropada ancaq bir ölkə – Böyük Britaniya şist qazın kommersiya hasilatı ilə məşğul olmaq şansına malikdir. Bütün başqa ölkələrdə isə hasilat hələki iqtisadi cəhətdən faydasızdır.
